“Nhãn sạch” (clean label) đang trở thành một xu hướng nổi bật trong ngành thực phẩm toàn cầu, đặc biệt tại khu vực Đông Nam Á. Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến thành phần và ưu tiên những sản phẩm có bảng nguyên liệu đơn giản, tự nhiên và dễ nhận biết, không chứa phụ gia nhân tạo hay hóa chất tổng hợp.
Trên thực tế, theo Mintel, tuyên bố “không chất phụ gia/bảo quản” đã đứng đầu (chiếm 18,1%) trong các sản phẩm thực phẩm và đồ uống mới tại Châu Á – Thái Bình Dương năm 2021. Xu hướng này thúc đẩy các nhà sản xuất trong khu vực cải tiến công thức, sử dụng phụ gia “nhãn sạch” – tức là các phụ gia có nguồn gốc tự nhiên, an toàn, nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng mới.
Nhiều ngành hàng thực phẩm tại Đông Nam Á đã nhanh chóng bắt nhịp xu hướng nhãn sạch, từ đồ uống cho đến thực phẩm đóng gói. Dưới đây là một số sản phẩm tiêu biểu đang ứng dụng phụ gia “nhãn sạch”:
Các loại nước ép tự nhiên, sinh tố đóng chai đang loại bỏ dần đường tinh luyện và chất bảo quản nhân tạo. Ví dụ, Dole – “ông lớn” ngành nước ép – đặt mục tiêu chuyển toàn bộ danh mục nước ép tại châu Á sang 100% nhãn sạch, không bổ sung đường hay chất bảo quản. Đại diện Dole cho biết người tiêu dùng giờ đây luôn kiểm tra hàm lượng đường và chất bảo quản trên nhãn trước khi mua, do đó hãng phải làm nhãn đơn giản, minh bạch hơn. Tương tự, các thương hiệu nước ép cold-pressed như Re.juve cam kết 100% nguyên liệu trái cây tươi, không thêm nước, không đường, không chất bảo quản trong nước ép. Thay vì dùng chất bảo quản hóa học, Re.juve ứng dụng công nghệ xử lý áp suất cao (HPP) để diệt khuẩn và giữ sản phẩm tươi lâu một cách tự nhiên. Nhờ đó, nước ép vẫn đảm bảo an toàn mà không cần phụ gia tổng hợp.
Trong lĩnh vực thịt nguội, xúc xích, đồ hộp, các nhà sản xuất cũng dần thay thế chất bảo quản hóa học bằng giải pháp tự nhiên. Chẳng hạn, nhiều công ty sử dụng bột cần tây hoặc chiết xuất thực vật có hàm lượng nitrat tự nhiên để ướp thịt thay cho nitrit tổng hợp. Chiết xuất hương thảo cũng là một ví dụ điển hình – đây được coi là chất bảo quản tự nhiên hiệu quả hàng đầu hiện nay nhờ đặc tính chống oxy hóa và kháng khuẩn mạnh. Xu hướng “không phẩm màu nhân tạo, không chất bảo quản” đang lan rộng trong ngành thực phẩm chế biến sẵn. Khảo sát cho thấy 67% người tiêu dùng châu Á – Thái Bình Dương cố gắng tránh các chất bảo quản nhân tạo trong thực phẩm, buộc các hãng thịt chế biến tại Đông Nam Á phải tìm kiếm phụ gia “sạch” hơn (như nisin từ lên men tự nhiên, chiết xuất gia vị, giấm, muối biển, v.v.) để kéo dài hạn dùng mà vẫn được người dùng chấp nhận.
Sự bùng nổ của các loại sữa hạt, sữa thực vật (hạnh nhân, óc chó, yến mạch...) cũng đi kèm với yêu cầu nhãn sạch. Nhiều sản phẩm sữa hạt truyền thống chứa đến 95-98% là nước và dùng nhiều chất ổn định, tạo đặc, hương liệu để bắt chước sữa bò. Tuy nhiên, các start-up sữa thực vật thế hệ mới đang thay đổi điều đó.
Chẳng hạn, thương hiệu Mohjo (Singapore) giới thiệu sữa hạnh nhân “nhãn sạch” không dùng bất kỳ chất ổn định hay chất làm đặc nhân tạo nào, không hương liệu hay chất tạo ngọt hóa học, chỉ gồm thành phần tự nhiên (hạnh nhân xay và nước). Sản phẩm của họ hướng đến hương vị thuần khiết của hạnh nhân, giải quyết nhược điểm “nhạt nhẽo” của sữa thực vật công nghiệp bằng cách tăng tỷ lệ hạt và dưỡng chất. Tương tự, tại Việt Nam, các dòng sữa bắp, sữa đậu nành đóng chai thế hệ mới cũng đang loại bỏ dần hương liệu tổng hợp, thay bằng hương tự nhiên hoặc chấp nhận thời hạn sử dụng ngắn hơn để không phải dùng chất bảo quản.
Phân khúc bánh kẹo, đồ ăn nhẹ cũng chứng kiến làn sóng “nhãn sạch”. Người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ thành thị, ưa chuộng các loại snack làm từ nguyên liệu tự nhiên, ít chế biến, không phẩm màu và không chứa MSG hay chất bảo quản. Ví dụ, startup Hey! Chips (Singapore) đã phát triển dòng snack hoa quả sấy và rau củ sấy hoàn toàn “clean label” – mỗi sản phẩm chỉ có 2-3 thành phần nguyên liệu và không hề thêm đường hay chất bảo quản.
Hãng này thậm chí tự lên men sữa chua tự nhiên để phủ lên snack trái cây, tạo vị ngọt dịu thay cho đường. Tại Indonesia và Philippines, các loại snack làm từ hoa quả nhiệt đới sấy lạnh, rong biển tự nhiên, hay bánh từ ngũ cốc nguyên cám bổ sung superfood đang thịnh hành, quảng bá “100% tự nhiên, không phụ gia” để thu hút người tiêu dùng quan tâm sức khỏe.
Xu hướng nhãn sạch không chỉ có sự tham gia của các tập đoàn đa quốc gia, mà ngay tại Đông Nam Á đã xuất hiện nhiều thương hiệu nội địa tiên phong tận dụng lợi thế này:
Ông lớn ngành sữa Vinamilk là doanh nghiệp châu Á đầu tiên đạt chứng nhận từ tổ chức Clean Label Project (Mỹ) cho cả sữa tươi lẫn sữa bột trẻ em. Năm 2022, sản phẩm Optimum Gold của Vinamilk trở thành sữa công thức đầu tiên tại châu Á đạt giải Purity Award của CLP về độ tinh khiết.
Tiếp đó, hai sản phẩm sữa tươi Green Farm và 100% Organic của Vinamilk cũng là sữa tươi đầu tiên trên thế giới được chứng nhận nhãn sạch bởi Clean Label Project. Điều này minh chứng cho cam kết của Vinamilk trong việc minh bạch nhãn mác và kiểm soát chặt chẽ chất lượng từ nguyên liệu đầu vào đến thành phẩm. Vinamilk cũng hợp tác với các đối tác quốc tế (DSM, Beneo, v.v.) để phát triển phụ gia dinh dưỡng tự nhiên nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm sữa nhãn sạch.
Re.juve khởi đầu ở Indonesia và đã mở rộng ra Singapore, nổi tiếng với dòng nước ép lạnh 100% từ rau quả tươi. Thương hiệu này theo đuổi triết lý “Honesty in Every Sip” – trung thực trong từng ngụm uống. Mọi chai nước ép Re.juve đều có nhãn dinh dưỡng chi tiết và hãng cam kết không dùng đường, không chất bảo quản, không hương liệu. Họ sử dụng rau quả hữu cơ từ nông trại địa phương và công nghệ HPP để đảm bảo sản phẩm tươi ngon, an toàn mà không cần phụ gia nhân tạo. Re.juve được xem là hình mẫu thành công thúc đẩy trào lưu nước uống nhãn sạch cao cấp trong khu vực.
Là startup sữa thực vật sạch, Mohjo tập trung vào các sản phẩm sữa hạt không chỉ thuần chay mà còn “sạch” về thành phần. Người sáng lập Mohjo nhận thấy nhiều sữa hạt trên thị trường “đầy chất ổn định và hầu như chỉ là nước”. Do đó, Mohjo phát triển sữa hạnh nhân với công thức tối giản, loại bỏ hoàn toàn gum, chất nhũ hóa, hương liệu nhân tạo... Sữa Mohjo đậm đặc hơn, giàu dinh dưỡng và có vị ngon tự nhiên, hướng tới đối tượng người dùng không dung nạp lactose nhưng vẫn muốn trải nghiệm hương vị sữa thật. Sự khác biệt này giúp Mohjo nhanh chóng thu hút sự chú ý, huy động vốn thành công để mở rộng thị trường sữa thực vật nhãn sạch tại châu Á.
Ngoài đồ uống và sữa, ở mảng snack, Hey! Chips là cái tên đáng chú ý với chiến lược “whole ingredients” – dùng nguyên liệu thô toàn phần thay vì bột hay hương liệu chế biến sẵn. Từ rau củ quả tươi, họ chế biến thành snack giòn tự nhiên, không chiên qua dầu, không tẩm ướp gia vị hóa học.
Nhờ danh mục thành phần tối giản (ví dụ: mít sấy chỉ gồm mít và dầu dừa), sản phẩm Hey! Chips đã có mặt tại các siêu thị cao cấp ở Singapore và xuất khẩu sang một số nước trong khu vực. Đây là minh chứng cho thấy các startup Đông Nam Á có thể cạnh tranh bằng sự sáng tạo trong phụ gia tự nhiên và công nghệ chế biến sạch, đón đầu nhu cầu tiêu dùng mới.
Xu hướng nhãn sạch kéo theo sự lên ngôi của nhiều phụ gia thực phẩm có nguồn gốc tự nhiên. Dưới đây là một số loại phụ gia “clean label” phổ biến và ứng dụng của chúng:
Thay vì phẩm màu tổng hợp, các nhà sản xuất chuyển sang dùng màu chiết xuất từ tự nhiên. Phổ biến có curcumin từ nghệ, anthocyanin từ quả mọng (việt quất, nho), màu đỏ từ củ dền, màu tím từ hoa đậu biếc hay màu vàng từ hạt điều nhuộm (annatto). Nhu cầu màu tự nhiên tại Đông Nam Á tăng mạnh nhờ xu hướng nhãn sạch và sản xuất bền vững. Ví dụ, các cơ sở thực phẩm ở Thái Lan sử dụng nhiều hạt điều nhuộm, nghệ, củ dền, hoa đậu biếc trong sản xuất snack, nước giải khát.
Tại Việt Nam, doanh nghiệp bắt đầu khai thác gấc, lá dứa, tảo spirulina làm màu tự nhiên cho bánh kẹo, đồ uống. Sự đa dạng sinh học nhiệt đới giúp các nước Đông Nam Á có lợi thế lớn trong việc phát triển màu thực phẩm thiên nhiên.
Để kéo dài thời hạn sử dụng mà không dùng chất bảo quản hóa học (như benzoate, sorbate), nhiều giải pháp “sạch” đã ra đời. Muối và đường ở nồng độ cao từ lâu được dùng để ức chế vi sinh trong các sản phẩm muối chua, mứt quả. Ngoài ra, giấm (acid acetic) cũng là chất bảo quản tự nhiên thường gặp trong rau củ ngâm chua. Gần đây, những chất chiết xuất tự nhiên có tính kháng khuẩn cao như chiết xuất hương thảo, chiết xuất trà xanh được ưa chuộng để bảo quản dầu mỡ, thịt cá. Nisin, một peptide kháng khuẩn từ quá trình lên men tự nhiên, cũng đã được FDA chấp thuận như chất bảo quản “clean label” trong thực phẩm và được sử dụng khá rộng rãi.
Theo dữ liệu Innova, số lượng sản phẩm thực phẩm và đồ uống toàn cầu sử dụng chất bảo quản tự nhiên đã tăng ~20% mỗi năm trong 5 năm qua – cho thấy đà chuyển dịch mạnh mẽ sang phụ gia bảo quản an toàn hơn. Những phương pháp mới như bao bì kháng khuẩn tự nhiên, bảo quản bằng áp suất cao, chiếu xạ nhẹ… cũng hỗ trợ giảm nhu cầu dùng chất bảo quản hóa học.
Nhiều thực phẩm cần phụ gia tạo độ sánh, kết cấu ổn định (ví dụ: kem, sữa chua, soup đóng hộp). Xu hướng nhãn sạch ưu tiên các chất làm đặc có nguồn gốc tự nhiên hoặc truyền thống. Phổ biến gồm pectin (từ vỏ cam, táo) dùng tạo gel cho mứt, thạch; gelatin thực vật (thạch agar) từ rong biển dùng làm thạch rau câu; gôm guar và gôm xanthan (sản phẩm lên men vi sinh) tạo độ sánh cho sốt và đồ uống. Các chất này đều được coi là phụ gia “tự nhiên” hoặc “được phép” trong danh mục clean label do được chiết xuất từ tự nhiên hoặc quy trình sinh học.
Chẳng hạn, nhiều hãng sữa hạt nhãn sạch loại bỏ hoàn toàn chất tạo đặc tổng hợp và chỉ dùng gôm tự nhiên (guar, xanthan) với lượng tối thiểu, hoặc chấp nhận sản phẩm có lắng, tách lớp một chút để giữ bảng thành phần “đẹp”. Tinh bột (bột bắp, bột sắn) cũng được tận dụng như chất làm đặc tự nhiên trong nhiều công thức soup, nước xốt nhãn sạch thay cho chất tạo đặc hóa học.
Áp lực giảm đường để tốt cho sức khỏe và giữ nhãn “sạch” đã làm bùng nổ các chất tạo ngọt có nguồn gốc tự nhiên. Cỏ ngọt (stevia) và la hán quả (monk fruit) là hai ví dụ tiêu biểu – đều chiết xuất từ thực vật, cung cấp vị ngọt đậm nhưng gần như không có calorie. Nhiều nước giải khát và trà đóng chai “nhãn sạch” ở Đông Nam Á đã chuyển sang dùng stevia để giảm một nửa lượng đường mà không cần dùng đường hóa học.
Ngoài ra, mật ong, siro cây thùa, đường dừa, đường thốt nốt... cũng được xem là tạo ngọt tự nhiên lành mạnh, thường xuất hiện trong các sản phẩm như granola, bánh quy dinh dưỡng clean label. Các chất tạo ngọt này vừa mang hình ảnh thiên nhiên, vừa bổ sung hương vị đặc trưng (ví dụ vị caramel nhẹ của đường dừa), giúp sản phẩm “ngon tự nhiên” hơn so với dùng đường tinh luyện. Xu hướng này đồng thời đáp ứng nhu cầu của người ăn kiêng và người bị tiểu đường muốn có sản phẩm “ít ngọt, không đường hóa học”.
Thay cho hương tổng hợp, các nhà sản xuất nhãn sạch chuyển sang hương tự nhiên chiết xuất từ thực phẩm thật. Ví dụ, vanilla tự nhiên từ quả vani được ưa chuộng dù giá thành cao hơn nhiều so với vanillin tổng hợp. Tinh dầu bạc hà, chanh, cam ép lạnh được dùng tạo hương trong kẹo gum và nước ngọt thay cho hương liệu hóa học. Chiết xuất cà phê, ca cao, trà cũng xuất hiện trong nhiều thức uống và bánh kẹo nhãn sạch để đem lại mùi vị chân thực.
Tại Đông Nam Á, các hương vị truyền thống như lá dứa, sầu riêng, dừa, gừng... khi bổ sung vào sản phẩm vừa đóng vai trò tạo hương tự nhiên, vừa nhấn mạnh bản sắc địa phương. Việc sử dụng hương liệu tự nhiên còn gắn với câu chuyện truy xuất nguồn gốc – nhiều thương hiệu sẵn sàng kể cho khách hàng biết hương vani của họ đến từ nông trại nào ở Indonesia, hay tinh dầu cam được lấy từ vùng nào ở Việt Nam, giúp tăng niềm tin và sức hấp dẫn cho sản phẩm.
Động lực từ người tiêu dùng cùng sự tham gia của nhiều doanh nghiệp tiên phong đang khiến thị trường sản phẩm nhãn sạch tại Đông Nam Á tăng trưởng đầy triển vọng. Theo dự báo, quy mô thị trường phụ gia nhãn sạch khu vực châu Á – Thái Bình Dương sẽ tăng từ 50,1 tỷ USD năm 2023 lên khoảng 129,74 tỷ USD vào năm 2030, tương ứng mức tăng trưởng kép hằng năm (CAGR) khoảng 14,56%. Châu Á – Thái Bình Dương hiện được xem là khu vực dẫn đầu thế giới về tiềm năng tiêu thụ sản phẩm nhãn sạch, do dân số đông và đa dạng, thu nhập tăng và người tiêu dùng ngày càng có ý thức về sức khỏe.
Tại Đông Nam Á, tuy khái niệm “nhãn sạch” còn tương đối mới mẻ, nhưng đà tăng trưởng cũng rất đáng chú ý. Chẳng hạn, phân khúc phụ gia màu tự nhiên – một chỉ dấu cho xu hướng nhãn sạch – ở các nước như Thái Lan, Việt Nam dự kiến tăng trưởng xấp xỉ 9% mỗi năm trong thập kỷ tới. Cụ thể, Thái Lan được dự báo đạt CAGR ~9,2% giai đoạn 2025-2035 nhờ ngành thực phẩm chế biến phát triển và định hướng xuất khẩu dùng nguyên liệu tự nhiên. Việt Nam cũng không kém với ~9,0% khi người tiêu dùng đô thị ngày càng chuộng thành phần “sạch” và doanh nghiệp nội địa tích cực áp dụng phụ gia tự nhiên.
Các thị trường lớn khác như Indonesia (~8,9%) hay Philippines (~8,7%) đều cho thấy xu hướng tương tự. Tại Philippines, người dân đang dần “nói không” với phẩm màu hóa học, chuyển sang nguyên liệu tạo màu từ ube (khoai tím), annatto, vỏ xoài…, dẫn đến sự tăng trưởng mạnh mẽ của các sản phẩm bánh, nước trái cây và snack nhãn sạch trên thị trường.
Không chỉ tăng trưởng về doanh số, mức độ phổ biến của nhãn sạch tại các nước Đông Nam Á cũng ngày càng rõ nét. Ngày càng nhiều sản phẩm mới ra mắt kèm nhãn “No Preservatives”, “All Natural” trên bao bì. Các hệ thống bán lẻ lớn trong khu vực như ở Singapore, Bangkok, Jakarta đều có quầy kệ riêng cho sản phẩm hữu cơ, tự nhiên và nhãn sạch. Người tiêu dùng Đông Nam Á sẵn sàng trả giá cao hơn cho những sản phẩm minh bạch thành phần và tốt cho sức khỏe.
Theo đại diện Dole, ngay cả khi giá nước ép nhãn sạch của hãng cao hơn mặt bằng chung, doanh số vẫn tăng đều hàng tháng và các nhà bán lẻ ghi nhận nhiều khách hàng yêu cầu bổ sung thêm sản phẩm nhãn sạch trên kệ. Điều này cho thấy nhãn sạch không phải trào lưu nhất thời mà thực sự đáp ứng nhu cầu sâu xa về một lối sống lành mạnh, bền vững.
Xu hướng phụ gia “nhãn sạch” đang định hình lại ngành thực phẩm Đông Nam Á, buộc các nhà sản xuất phải đổi mới công thức và chuỗi cung ứng theo hướng tự nhiên và minh bạch hơn. Từ nước giải khát, sữa, thịt tới snack, hầu hết các phân khúc đều chứng kiến sự chuyển dịch sang nguyên liệu sạch và nhãn mác rõ ràng, trung thực.
Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm sức khỏe và nguồn gốc thực phẩm, “nhãn sạch” không chỉ là câu chuyện tiếp thị mà đã trở thành tiêu chuẩn mới cho chất lượng. Dự kiến trong những năm tới, Đông Nam Á sẽ còn đón nhận nhiều sản phẩm sáng tạo ứng dụng phụ gia tự nhiên độc đáo của địa phương (như thảo mộc, gia vị bản địa) kết hợp với công nghệ thực phẩm tiên tiến. Cuộc đua nhãn sạch vì thế vừa là thách thức vừa là cơ hội để ngành thực phẩm khu vực vươn tầm, đáp ứng xu hướng tiêu dùng toàn cầu mới mẻ đầy ý nghĩa này.
Nguồn tham khảo: Xu hướng được tổng hợp từ các báo cáo thị trường và tin tức ngành thực phẩm uy tín gần đây, cùng thông tin từ các doanh nghiệp thực phẩm tiên phong trong khu vực. Những số liệu và ví dụ cụ thể đã minh họa bức tranh toàn cảnh về trào lưu “nhãn sạch” đầy sôi động tại Đông Nam Á – một xu hướng hứa hẹn sẽ định hình tương lai ngành thực phẩm theo hướng an toàn, lành mạnh và minh bạch hơn.
👉Liên hệ ngay Anphachem để được tư vấn giải pháp trong sản xuất thực phẩm tối ưu nhất cho doanh nghiệp của bạn.
________________________________
ANPHACHEM - CHUYÊN GIA CUNG CẤP GIẢI PHÁP NGUYÊN LIỆU VÀ PHỤ GIA TRONG SẢN XUẤT & CHẾ BIẾN THỰC PHẨM
☎ (+84) 28 6262 6299
🔗anphachem.com.vn
▪️VPHCM: 16-18, Đường số 4, Cityland Park Hills, P.10, Q.Gò Vấp.
▪️VP Hà Nội: LK01-05, Green Pearl, 378 Minh Khai, P.Vĩnh Tuy, Q. Hai Bà Trưng.
▪️VP Đà Nẵng: 91 Hàm Nghi, P. Vĩnh trung, Q. Thanh Khuê, TP. Đà Nẵng.
#anphachem #nguyenlieuthucpham #phugiathucpham #sanxuatthucpham #xuhuongthucpham
